رژیم کتوژنیک: آیا فواید آن بیش از عوارض است؟

رژیم کتوژنیک یا "کتو" یکی از محبوب‌ترین رژیم‌های غذایی برای کاهش وزن است که بر کاهش شدید مصرف کربوهیدرات‌ها و افزایش مصرف چربی‌ها به منظور ورود بدن به حالت کتوزیس تمرکز دارد. در این حالت، بدن به جای استفاده از گلوکز، از کتون‌ها به عنوان منبع اصلی انرژی استفاده می‌کند. این رژیم طرفداران زیادی دارد، اما نگرانی‌هایی نیز درباره عوارض آن وجود دارد. در ادامه به بررسی شواهد علمی اخیر در مورد فواید و عوارض رژیم کتوژنیک می‌پردازیم.

اصول رژیم کتوژنیک

رژیم کتوژنیک با کاهش شدید مصرف کربوهیدرات‌ها و افزایش مصرف چربی‌ها به نسبت‌های خاص، بدن را به حالت کتوز وارد می‌کند. در این حالت، بدن به جای استفاده از گلوکز به عنوان منبع اصلی انرژی، از کتون‌ها که از تجزیه چربی‌ها تولید می‌شوند، استفاده می‌کند.

1. محدودیت کربوهیدرات: مصرف روزانه کربوهیدرات به حدود 20-50 گرم در روز کاهش می‌یابد.
2. افزایش چربی‌ها: حدود 70-75٪ از کالری روزانه از چربی‌ها تأمین می‌شود.
3. مصرف متوسط پروتئین: حدود 20-25٪ از کالری روزانه از پروتئین تأمین می‌شود.

فواید رژیم کتوژنیک

1. کاهش وزن موثر: تحقیقات نشان داده‌اند که رژیم کتوژنیک می‌تواند منجر به کاهش وزن سریع و موثر شود. مطالعه‌ای که در مجله "British Journal of Nutrition" منتشر شد، نشان داد که افراد با پیروی از این رژیم کاهش وزن و چربی بیشتری نسبت به رژیم‌های کم‌چرب تجربه کردند (Johnston et al., 2014).

2. کنترل دیابت نوع 2: پژوهش‌ها حاکی از آن است که رژیم کتوژنیک می‌تواند به بهبود کنترل قند خون و افزایش حساسیت به انسولین کمک کند. مطالعه‌ای در "Diabetes Therapy" نشان داد که این رژیم می‌تواند به کاهش نیاز به داروهای دیابت نوع 2 و بهبود سطح هموگلوبین A1c منجر شود (Saslow et al., 2017).

3. بهبود وضعیت قلبی-عروقی: برخی از تحقیقات نشان می‌دهند که رژیم کتوژنیک می‌تواند به بهبود نشانگرهای قلبی-عروقی مانند کاهش سطح تری‌گلیسیرید و افزایش سطح کلسترول HDL کمک کند (Sharman et al., 2002).

4. افزایش انرژی و تمرکز

   بسیاری از افراد گزارش می‌دهند که با پیروی از رژیم کتوژنیک، سطح انرژی و تمرکز ذهنی آن‌ها افزایش می‌یابد. این به دلیل تثبیت سطح قند خون و استفاده از کتون‌ها به عنوان منبع پایدارتر انرژی است.

عوارض رژیم کتوژنیک

1. افزایش خطر بیماری‌های قلبی: مطالعات اخیر نشان داده‌اند که رژیم‌های کم‌کربوهیدرات و پرچرب ممکن است باعث افزایش سطح LDL کلسترول و آپولیپوپروتئین B (apoB) شوند که هر دو می‌توانند به افزایش خطر بیماری‌های قلبی منجر شوند. مطالعه‌ای که در سال 2023 در "American College of Cardiology" ارائه شد، نشان داد که افراد پیرو این رژیم دو برابر بیشتر در معرض خطر رویدادهای قلبی‌عروقی قرار دارند (Iatan et al., 2023).

2. تجمع سلول‌های پیر در بافت‌ها: تحقیقی که در سال 2024 در "ScienceDaily" منتشر شد، نشان داد که رژیم کتوژنیک طولانی‌مدت ممکن است باعث تجمع سلول‌های پیر در بافت‌های عادی شود که می‌تواند به مشکلات مرتبط با پیری منجر شود (University of Texas Health Science Center at San Antonio, 2024).

3. مشکلات گوارشی و کمبود مواد مغذی: محدودیت شدید کربوهیدرات‌ها می‌تواند منجر به مشکلات گوارشی مانند یبوست یا اسهال شود. همچنین، کمبود برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند ویتامین C، فیبر و پتاسیم ممکن است ایجاد شود.

4. چالش‌های پایبندی به رژیم

   پایبندی به رژیم کتوژنیک می‌تواند برای برخی افراد دشوار باشد، به ویژه در محیط‌هایی که غذاهای پرکربوهیدرات رایج هستند. برنامه‌ریزی دقیق و آماده‌سازی وعده‌های غذایی می‌تواند به موفقیت در این رژیم کمک کند.

نتیجه‌گیری

رژیم کتوژنیک می‌تواند برای کاهش وزن و بهبود برخی شاخص‌های متابولیک موثر باشد، اما عوارض جانبی مهمی نیز دارد که باید در نظر گرفته شود. افزایش خطر بیماری‌های قلبی و تجمع سلول‌های پیر از جمله مهم‌ترین نگرانی‌ها هستند. بنابراین، قبل از شروع این رژیم، مشورت با یک متخصص تغذیه ضروری است تا از تأمین نیازهای غذایی و جلوگیری از کمبودهای مغذی اطمینان حاصل شود. همچنین، نظارت بر سطح کلسترول و سایر نشانگرهای سلامت در طول پیروی از این رژیم تاکید می‌شود.